بحران تامین خواربار دنیا، فرصتی برای صادرات

وضعیت تولید غلات در روسیه و اوکراین

بـر اسـاس آمارهـای سـازمانی جهانـی خواربـار و کشـاورزی ملـل متحـد (فائـو)، روسـیه بزرگتریـن صادرکننـده گنـدم در جهـان و اوکرایـن پنجمیـن صادرکننـده بـزرگ گنـدم اسـت. ایـن دو کشـور بـا هـم 19 درصـد از عرضـه جـو، 14 درصـد عرضـه گنـدم و 4 درصـد عرضـه ذرت جهـان را بـر عهـده دارنـد کـه در مجمـوع بیـش از یـک سـوم صـادرات جهانـی غلات را تشـکیل می دهـد. بـه عـلاوه ایـن دو کشـور تامین کننده اصلی کلزا هسـتند و 52 درصـد از بـازار صـادرات روغـن آفتابگـردان جهـان را نیـز بـه خـود اختصـاص داده انـد. از سـوی دیگـر ، روسـیه بـه عنـوان تولیدکننـده اصلـی کـود در جهـان مطـرح اسـت و بدیـن ترتیـب بایـد گفـت عرضـه جهانـی کـود نیـز بـه شـدت در اختیـار ایـن کشـور و متمرکـز اسـت . روسـیه و اوکرایـن، 27 درصـد از صـادرات گنـدم بـه کشـورهای دیگـر را در دسـت دارنـد.   به همین دلیل جنگ در ایــن دو کشــور  آغازگــر ایجــاد فاجع های بســیار وحشــتناک بــرای کشـورهای فقیـر جهـان خواهـد بـود.

در واقــع زنجیــره تأمیــن و اختــالات لجســتیکی در تولیــد غــلات و دانه هــای روغنــی اوکرایــن و روســیه و محدودیت هــای صــادرات روســیه، پیامدهــای مهمــی در امنیــت غذایــی خواهــد داشــت. ایــن امــر بــه ویــژه بــرای حــدود 50 کشــور صــادق اســت کــه بــرای تأمیــن 30 درصــد یــا بیشــتر از ایــن مقــدار گنــدم مــورد نیــاز خــود، بــه روسـیه و اوکرایـن وابسـته هسـتند. بسـیاری از آنهـا کشـورهای کمتـر توسـعه یافته یـا کشـورهای کـم درآمـد و بـا کمبـود مــواد غذایــی در شــمال آفریقــا، آســیا و خــاور نزدیــک هســتند. بــه عــلاوه بســیاری از کشــورهای اروپایــی و آســیای مرکـزی در تامیـن بیـش از 50 درصـد از کـود مـورد نیـاز خـود، بـه روسـیه متکـی هسـتند و کمبـود آن ممکـن اسـت تـا ســال آینــده ادامــه یابــد.

افزایش قیمت غذا

قیمــت مــواد غذایــی کــه از نیمــه دوم ســال 2020 در حــال افزایــش بــود، در فوریــه 2022 بــه دلیــل تقاضــای بــالا هزینه هـای ورودی و حمـل و نقـل و اختـلالات لجسـتیکی مربـوط بـه حمـل از بنـادر بـه بالاتریـن حـد خـود رسـید. بـه عنوان مثال  قیمـت جهانـی گنـدم و جـو در طـول سـال 2021 در حـدود 31 درصـد افزایـش یافـت. قیمـت روغـن کلزا و روغـن آفتابگـردان بیـش از 60 درصـد افزایـش یافـت. تقاضـای بـالاو قیمت هـای بی ثبـات گاز طبیعـی نیـز هزینه هـای

کـود را افزایـش داد. بـه عنـوان مثـال، قیمـت اوره (یـک کـود نیتروژنـی کلیـدی) در 12 مـاه گذشـته (منتهـی بـه مـارس 2022 ) بیــش از ســه برابــر افزایــش یافتــه اســت. بنابرایــن از آنجایــی کــه شــدت و مــدت درگیــری میــان ایــن دو کشــور نامشـخص اسـت، اختـلالات احتمالـی در فعالیتهـای کشـاورزی ایـن دو صادرکننـده عمـده کالاهـای اساسـی، می توانـد بـه طـور جـدی ناامنـی غذایـی را در سـطح جهـان تشـدید کنـد، به ویـژه زمانـی کـه قیمت هـای بین المللـی مـواد غذایـی و نهاده هـا در حـال حاضـر بـالا و در نوسـان اسـت. ایـن درگیـری همچنیـن می توانـد عرضـه تولیـدات کشـاورزی و قـدرت خریـد در اوکرایـن را محـدود کنـد و منجـر بـه افزایـش ناامنـی غذایـی در سـطح محلـی نیـز شـود.

بزرگترین تامین کنندگان غلات

بـر اسـاس آنچـه پیشـتر گفتـه شـد، روسـیه و اوکرایـن یـک چهـارم تجـارت جهانـی غـلات را بـه خـود اختصـاص  می دهند تا جایی که از این کشورها با عنوان سبد نان جهان یاد می شود. بــر اســاس آمــار شــورای بین المللی غلات روسـیه واوکرایـن بـا 102 میلیـون تـن، و سـپس آمریـکا و آرژانتیـن بـه ترتیـب بـا تولیـد 94 و 56 میلیــون تــن از بزرگتریــن تأمین کننــدگان گنــدم و غـلات جهــان در ســالهای 2021 و 2022 بوده انــد.

اتحادیــه اروپــا بــا 52 میلیــون تــن و کشــور برزیــل بــا40  میلیــون تــن تولیــد گنــدم و غــلات در جایگاههــای بعــدی قــرار دارنــد. بــر ایــن اســاس بایــد گفــت، تحــولات ناشــی از جنــگ اخیــر میــان روســیه و اوکرایــن، سیســتم غذایــی جهــان را بــا آســیب پذیری گســتردهای مواجــه کرده و بــر بخشهــای مختلــف اقتصــاد جهانــی تاثیرگــذار بــوده اســت، کــه

مهمتریــن ایــن تأثیــرات شــامل تــورم در بخــش مــواد غذایــی؛ افزایــش هزینه هــای ســوخت؛ مشــکلات لجســتیکی؛ چالشهـای دسترسـی بـه نهادههـای تولیـد؛ محدودیـت در تجـارت مـواد غذایـی؛واقدامـات حمایتـی مـورد نیـاز از ســوی دولت هــا است.

بر اساس آمار و اعداد این اتفاق ناخوشایند پیش آمده؛ فرصتی برای صادرات غلات و محصولات صنایع مربوطه را ایجاد کرده است.